Kumpui linglet a ei tuong em em, Krismas le Kumthar lawm dinga ka ruolhai leh kan hung suok
tawm khan, “Veng ei suok khawma ṭum dang anga ei um ang chun ei um thei tanaw ding a nih,
village naran nitalo ana, Model Village ani tâk leiin eini khawm eiin suk model ve a ṭul a nih”
tiin ka fiem tawla. Ani ngei, ram nithla senglo ti hiela an hiril, British ram khu khawvel ram
ropui hril laia hrilhmai um ngai talo ding khawpa ram ropui le ram dang hai ta dinga kawng
tinrenga mihai entawn(model) a nih. Khuo‟ng anga ram ropui le inzaum an nih thei nasan hi ka
ruolpa Pu Lalminawn ṭawngbau takin “khauṭhawkṭhi ieng thawlo um par”el chu an ni naw tawp
a nih. Ram changkang le ram ropui hai reng reng hi ei ṭawngkasuok inlar takel, “Nangni ṭhalai
hai hi in hrat chun kohran, hnam le khawtlang khawm a hrat”, anlo ti hlaka, ani ngei ram le
hnam, khawtlang hratna bul chu ṭhalai hai hi anlo ni hrim a nih.
Ramnithla senglo roreltu laia hlawtling pawl taka an i hril, British Prime Minister lo ni tah, Tony
Blair ṭawngbau hi ka lungil ah a thithei naw reng reng a, vawikhat chanchinbu mi haiin hieng
ang hin zawna an in dawn a, “British ram hin iem a pawimaw taka?” tia an in dawnna chun ama
chun, “Hi ram hi thil pathum char a mamaw a, chuong hai chu Thieminchûkna,
Thieminchûkna le Thieminchûkna hai”a ti a nih. Ramnithlasenglo ram roreltu meu hmana
thieminchûkna alo hmunêp naw hi ram dingchang ding awm hrim an lo nih. Eini khawm village
naran ni talo, Model Village(mi hai entawn khuo) hai eini tâk leiin eini khawm khauṭhawkṭhi
anga ṭhalai hai ei um awl el chun ram ropui ah ei suok naw ding a nih ti chu vantirko ṭawnga hril
kher lo khawma a chieng a nih. Ama Tony Blair ṭawngbau angina eini Model Village khawma a
mawmaw chu eini ṭhalai, ṭhangthar hai in Thieminchûkna ei uora ei, makmaw a ei ngai hi a nih.
Nikum Pawl XII result India ram sunga state tin hai in an puong mur mur laia chanchin hrilhlaw
pawl tak chu, Bihar State a Pawl XII topper kha ni ngei a tih, an state ta dinga muolphona lientak
le inchûkna tienga an hnufuol zie le inchûkna an sie insang naw zie chu pholang in a um ani
kha.Inchûkna an ngaipawimaw naw ang hrimin, Vai ṭhing deu chu Bihar State a um ding le
nuizatbura ngai in, Bihar ram khu eini tieng chau nilo hieng an vai chanpui State danga um hai
khawma fiemthawna in Bihar State hi anlo hmang ta zing zing a nih. Kan chûkna hmuna khawm
vai ṭhenkhat in ei hmel danglam bik leia deusawna taka, “China mi I ni?”an mi ti pha, “Nangni
Bihar mi in ni?” kati hlaka, ui hmur vuok angina an to chip el a nih. Hi lei hin a nih, mi inza,
ram ropui ni ding chun Thieminchûkna ngaisang khuo ni hi tuta darkar a ei mamaw chu a nih.
Indopui pahnina in an khawpui pahni Hiroshima le Nagasaki hai a suksiet hnunga, Japan ram in
hartharna(revival) an hung chang dân hi khawvel history ah re talo ding a nih. Japan ram, US le a
thawruolpui hai kawla a thlawn hnung khan, Japan khan thlawn sawng el kha alo tumnaw nasa
hle, “Nikhat chu US hi ralthuom niloin, thiemna(technology) in la rûn kan tih” tiin an in
huomru nasa hlea, an in tiem ang bawkin an ṭhalai hai in thiemna tieng nasa takin ṭhang an laka,
tiena an hmela US ram ah hai nasa taka inchûkin, chu an thiemna hai chu an ram ah hai kir pui
in, nasa takin an ram ta dingin ṭhang an laka, an thiemna an varna le an remhrietna hai ṭhangruol
a an ram an hang tuding tak tak chu an thutiem an sukpuitling chieng hlea, US chu thiemna tieng
an rûn el chau niloin, a del in an del chimit ang a nih. Hi le in inletling thap chu ei chengna ram
India hi a nih, US based scientist NASA hai hi khawvela scientist hrilhlaw le inzakai pawl tak a
nia, hi NASA a thawktu a zatve deuthaw chu US mi niloin India mi an ni chu!!!!. India rama
nasa taka an in chûkzo hnungin, „Khawhe, kan ram ta dingin aw‟ ti nêk nêkin hlaw tamlem, ram
changkang lema sin thaw chu an thiltum lientak le hmasa tak ani hlak a nih. Hi lei hin a nih,
India rama mithiem an tama chu a ram hi changkang thei dêrlo. Hi lei hin a nih, inchûknangaisang el chau hi a huntawk nawh, ei thiemna le varna eiin chûkdawk hai hi ei ram ah keiluot
eita, ei khawsung hnufuol na hai dawmkangna ah hmang chu eini Model Village ṭhalai hai thaw
ding makmaw chu a nih.. Khawvela ram leilung pasie tak le ṭhalo tak a an I hril Japan ram in a
ṭhalai hai thiemna le varna hmanga ram tuding thei anizie hi khawvel hriet in alo pholang tâk
leiin ei khawsung pasietna le retheina hai lei hin insuk lungzing naw mei nih.
Model Village hang ti el khawm chu insiesangna tham le awm dawpar na tham a nih, zan khat
khaw danga kan lengna a chun kan umna anmi lo in dawna, ka ruolpa pakhat chun, “Saidan
Model Village a inthawk” inrang deu chun kil khata inthawk alo ti zat nghala, ring nekin an mi
lo ngaisang ve ning a tih, thingpui le kawlkai kan hlaw pha nghe nghe a nih. Model ti chun mi
entawn tina a nia, eini khawsunga ṭhalai hai khawma ei nina thar hi ei hrietchieng a ṭul a
nih.Inhma nekin mi‟n min khi in ei khawsung hi an chîk nasa ding a nih. A khawsung Model
Village a siem dinga hma lak mêk ani lai hin, eini a khawsunga chêng hai khawm hi mihai hai ta
dinga Model ni dingin eiin siemthar ve a ṭul a nih. A khawsung Model Village ti nisie a, a khaw
mipui, ṭhalai hai mihai ta dinga Model eini naw chun an mil naw chu tie Model Village ti leh. Ei
chunga mi in beiseina an nei insang po leh ei mawphuna an sang tinga, eini le eini eiin khûm zat
zat a ngai a nih. Ei chetdân hai, khawlai hmun a mani Concert umna ah buoina siemtu Saidan mi
ti hai dam,HYA/Val-Upa Hall ah function um met leh insuol buoi tihai dâm, khawlai dunga inrui
leia khêk a buoina siem ti hai dam chu Model lo deu a nih. Khan ang khan lo um hlak inla
khawm tu ruok hin chu Model Village ti ani ta bawka, ṭhalai hai, nu le pa ei reng hin mi hai
entawn thei ni dingin, mihai ta dinga MODEL ei nive a ṭul a nih. Amiuokchu Hmar ṭawng nile,
tlawmngaina tihai a chu tina tlânga inthawka Model kha eila ni sunzawm peia, lawm aum zing
lai, hi neka nasa hin ṭhalai hai Model Village nita si si hin chu ṭhang lanawk zuol ei tiu. Model
Village a um ṭhalai hai eini leiin kawng tin renga Model ni tum ve‟ng ei tiu.